Giữa chốn đô thị sầm uất, Làng cổ Đường Lâm (phường Sơn Tây, TP. Hà Nội) thu hút khách du lịch với nét đẹp cổ kính, trầm mặc của làng quê Bắc Bộ. Tuy nhiên, trước “cơn sốt” du lịch, liệu những bản sắc vốn có nơi làng cổ ấy có dần bị phai nhạt theo thời gian?
.jpg) |
| Với lớp đá ong nhuốm màu thời gian, cổng làng Mông Phụ như một biểu tượng lưu giữ nét kiến trúc cổ kính của Làng cổ Đường Lâm |
Trải qua hàng nghìn năm phát triển, Làng cổ Đường Lâm ngày nay vẫn lưu giữ nguyên vẹn hồn cốt của làng quê Bắc Bộ với những mái ngói nâu, bức tường đá ong và nếp sống đậm đà bản sắc truyền thống. Đường Lâm xưa gồm 9 làng thuộc tổng Cam Giá Thịnh, huyện Phúc Thọ, trấn Sơn Tây, trong đó có 5 làng liền kề nhau gồm Mông Phụ, Đông Sàng, Cam Thịnh, Đoài Giáp và Cam Lâm tạo thành một quần thể văn hóa độc đáo.
Được ví như “bảo tàng sống” giữa lòng xứ Đoài, Đường Lâm không chỉ là điểm đến cho những ai muốn tìm về ký ức quê hương, mà còn là minh chứng sống động cho sự giao thoa giữa truyền thống và hiện đại. Song, giữa làn sóng du lịch ngày càng phát triển mạnh mẽ, câu hỏi đặt ra là: liệu “bảo tàng sống” ấy có giữ được hồn cốt xưa giữa nhịp sống hiện đại, hay sẽ dần bị phai nhạt dưới sức ép của thương mại hóa và du lịch đại chúng?
Với bề dày lịch sử lâu đời, Làng cổ Đường Lâm những năm qua đã trở thành điểm đến hấp dẫn bởi vẻ đẹp mộc mạc, nguyên sơ. Tại đây, chính vẻ đẹp ấy đã trở thành sức hút mạnh mẽ, góp phần thúc đẩy sự phát triển du lịch. Nguồn lực từ ngành du lịch đã góp phần bảo tồn gần 100 ngôi nhà cổ cùng các di tích lịch sử, trở thành nguồn động lực mạnh mẽ thúc đẩy đời sống người dân.
Nhờ sự phát triển đó, nền kinh tế cũng đạt được những thành tựu vượt trội. Các mô hình homestay, mặt hàng đặc sản nổi tiếng như chè lam, kẹo dồi hay khôi phục nghề nhuộm nâu, làm gốm truyền thống nhanh chóng thu hút đông đảo khách tham quan, giúp bảo tồn bản sắc văn hóa.
Đặc biệt, mô hình du lịch cộng đồng với sự tham gia của các câu lạc bộ phụ nữ, người quản lý đình, đền, nhà thờ, các hộ gia đình đã được trao quyền cho người dân. Điều này này trở thành hướng đi bền vững, giúp kinh tế địa phương phát triển song hành với việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa làng cổ.
.jpg) |
| Hộ gia đình tại địa phương duy trì và phát triển các loại hình dịch vụ gắn với bản sắc văn hoá thôn quê Việt Nam trong quá trình phục vụ khách du lịch |
Dù vậy, du lịch tại Đường Lâm cũng đang đối mặt với nhiều thách thức như những nhà cổ bị xuống cấp, một vài hoạt động du lịch chưa được quy hoạch bài bản hay những nguy cơ liên quan đến môi trường, giao thông. Do đó, đây sẽ là thách thức đối với chính quyền địa phương và mỗi người dân Đường Lâm trong công tác bảo tồn những giá trị văn hoá của làng và xây dựng hình ảnh du lịch khang trang, sạch đẹp và văn minh.
Trao đổi về vấn đề trên, ông Giang Vĩnh Phúc (người dân làng, hậu duệ của Thám hoa Giang Văn Minh) cho rằng việc xây dựng một hình ảnh văn minh, phù hợp trong bảo tồn và phát triển du lịch chính là trách nhiệm cao cả của mỗi người dân trong làng. “Cái nhà quét sạch cho khách vào chơi cũng không phải là chuyện dễ. Nếu một người dân làng, không có ý thức giữ gìn và phát huy nét đẹp văn hóa thì không thể nghĩ đến cái đó”, ông Phúc nói thêm.
.jpg) |
| “Người trông giữ đình như chúng tôi phải có trách nhiệm làm “vui lòng khách đến, vừa lòng khách đi”, phải truyền đạt những thông tin một cách chính xác, vì lịch sử không cho phép nói sai”, ông Phúc chia sẻ thêm |
Ngoài ra, du lịch Đường Lâm cũng cần bảo tồn những nét đẹp riêng biệt vốn có, bởi lẽ đây không chỉ đơn giản là nơi du khách check-in, tham quan danh lam thắng cảnh mà còn là một địa điểm tâm linh với bề dày lịch sử lâu đời. “Chưa nói đến chuyện ẩm thực, đồ ăn thức uống có ngon không, du lịch Đường Lâm trước hết được phát triển từ chính những câu chuyện lịch sử hào hùng”, ông Hà Văn Dực (người dân làng) chia sẻ thêm về du lịch tại Đường Lâm.
.jpg) |
| Trong không gian trò chuyện gần gũi, mộc mạc tại Đình Mông Phụ, ông Phúc và ông Dực nhiệt tình chia sẻ với nhóm sinh viên về những nét văn hóa và lịch sử của làng |
Không chỉ là “bảo tàng sống” của kiến trúc đá ong, Làng cổ Đường Lâm còn là nơi lưu giữ ký ức văn hóa ngàn đời. Nhưng để ngôi làng không chỉ sống trong hoài niệm mà còn bước cùng nhịp phát triển hiện đại, việc đưa ra những giải pháp để phát triển bền vững là hết sức cần thiết.
Làng cổ Đường Lâm cần có quy hoạch du lịch tổng thể với tầm nhìn dài hạn, hài hòa giữa bảo tồn và khai thác. Việc phân định rõ khu bảo tồn và khu dịch vụ sẽ giúp giữ nguyên diện mạo làng cổ. Đồng thời, mô hình “Nhà nước và nhân dân cùng làm” cần được phát huy, gắn phát triển du lịch với giá trị truyền thống như làm tương, các sản phẩm thủ công, trình diễn nghệ thuật… vừa giữ hồn văn hóa, vừa tạo sinh kế bền vững cho người dân.
.jpg) |
| Tại căn nhà cổ của ông Hà Hữu Thế, nơi đây vẫn gìn giữ nghề làm tương truyền thống - một nét văn hóa đặc trưng của Làng cổ Đường Lâm |
.jpg) |
| Hoạt động làm đồ thủ công của các nghệ nhân tại Làng cổ Đường Lâm là minh chứng cho nỗ lực bảo tồn nghề truyền thống địa phương |
Song hành với bảo tồn văn hóa, môi trường cũng được coi là “hàng rào sinh mệnh” của du lịch. Rác thải du khách, phương tiện giao thông ồ ạt… nếu không kiểm soát sẽ làm vẩn đục không gian vốn thanh bình của làng quê Bắc Bộ. Bởi vậy, ban quản lý khu du lịch cần có hệ thống thu gom, xử lý rác đồng bộ, kết hợp các phong trào “du lịch xanh”: hạn chế đồ nhựa, trồng thêm cây xanh, phục dựng cảnh quan thuần nông.
Ngoài ra, hình ảnh Đường Lâm cần được lan tỏa mạnh mẽ hơn qua báo chí, mạng xã hội, các chương trình truyền hình, phim tài liệu, cũng như những sự kiện văn hóa – du lịch trong nước. Khi câu chuyện về “ngôi làng đá ong” được kể bằng ngôn ngữ gần gũi, sinh động, Đường Lâm sẽ trở nên hấp dẫn hơn trong mắt công chúng, từ đó thu hút thêm du khách và nguồn lực cho công cuộc bảo tồn.
Bảo tồn là để gìn giữ hồn xưa, phát triển là để ngôi làng ấy có sức sống hôm nay. Nếu những giải pháp trên được triển khai đồng bộ, Đường Lâm sẽ không chỉ là nơi lưu dấu ký ức ngàn năm, mà còn là minh chứng sống động cho sự hòa quyện giữa truyền thống và hiện đại – một làng cổ “sống khỏe” trong dòng chảy của thời gian.
.jpg) |
| Hình ảnh quen thuộc của làng quê Việt Nam hiện diện với không gian hiên nhà cổ với những vật dụng sinh hoạt và bắp ngô phơi khô |
Giữ gìn và phát triển Đường Lâm không là câu chuyện của riêng ai. Đó cần là sự chung tay của chính quyền trong quy hoạch bền vững, của người dân trong việc gìn giữ nếp làng, và của du khách trong cách ứng xử văn minh, trân trọng. Chỉ khi ấy, di sản sống này mới thực sự trường tồn cùng thời gian.
Nhóm PV
BESTFACE AWARDS 2025
🎁 Đăng ký ngay BESTFACE AWARDS 2025 - MÙA 4 - Gương Mặt Xuất Sắc Của Năm 2025, nhận ngay 20 bài đăng miễn phí!
🌟 Tham gia BESTFACE RECORDS để cùng KHẢO SÁT và XẾP HẠNG THÀNH TỰU CÁ NHÂN ngay hôm nay!
