Lụa tơ sen - sức sống mới cho làng nghề Phùng Xá

Từ ý tưởng độc đáo kết hợp giữa nghề dệt truyền thống và nguyên liệu thiên nhiên, những sản phẩm từ lụa tơ sen của làng nghề Phùng Xá (Mỹ Đức, Hà Nội) đã thu hút sự quan tâm, thích thú của đông đảo du khách trong nước và quốc tế.

Lụa tơ sen - sự kế thừa và phát triển văn hóa truyền thống

Sinh ra và lớn lên tại “thủ phủ dâu tằm” của Hà Nội, nghệ nhân Phan Thị Thuận mang trong mình tình yêu tha thiết với nghề nuôi tằm, xe tơ. Không những vậy, trên nền tảng nghề truyền thống mà cha ông để lại, cùng sự sáng tạo và miệt mài nghiên cứu, bà đã tạo ra một nghề hoàn toàn mới: dệt lụa từ tơ sen.

Tận dụng những cuống sen, vốn là phần bỏ đi của cây sen, nghệ nhân Phan Thị Thuận đã rút ra những sợi tơ mà bà gọi là “nhẹ như mây” để dệt thành những tấm lụa quý, hiếm và đắt đỏ bậc nhất thế giới. Theo bà, tơ sen rất mỏng nhưng nếu xe nhiều sợi lại với nhau, sợi tơ lại rất dai, mềm và nhẹ. Vì thế ngay từ bước lựa chọn cuống sen, cắt cuống để “sen nhả tơ”, chính người thợ phải đặt cái tâm mình vào trong đó, cắt nhẹ nhàng, kéo sợi tơ thẳng và thật tỉ mỉ thì sản phẩm làm ra mới đẹp và có giá trị.

Theo nghệ nhân, chính người làm phải đặt tâm, đặt niềm tin vào sản phẩm đó thì mới làm ra được sợi tơ sen đẹp

Không chỉ là sự kết tinh giữa nghề dệt truyền thống và hình ảnh hoa sen đặc trưng của Việt Nam, nhờ những giá trị đóng góp vào môi trường, lụa tơ sen còn được Liên hiệp các Hội UNESCO Việt Nam công nhận là sản phẩm vì sự phát triển cộng đồng.

Niềm trăn trở với nghề dệt lụa truyền thống mà cha ông để lại đã thôi thúc nghệ nhân ưu tú Phan Thị Thuận nỗ lực giữ nghề và truyền lửa nghề cho các thế hệ sau, tìm ra hướng đi mới, tạo công ăn việc làm cho nhiều nhân công địa phương.

Sáng kiến của nghệ nhân Phan Thị Thuận tạo ra công ăn việc làm cho hàng chục hộ dân tại địa phương, với mức lương trung bình khoảng 9 triệu/người/tháng

Nghệ nhân Phan Thị Thuận không hề “giấu nghề”, mà luôn tìm cách truyền lại phương pháp dệt lụa tơ sen độc đáo của mình cho những thế hệ sau

Lụa tơ sen vươn tầm quốc tế

Không chỉ mang lại giá trị về kinh tế và môi trường, lụa tơ sen Phùng Xá còn thu hút sự quan tâm của du khách đến từ nhiều quốc gia trên thế giới. Những năm gần đây, làng nghề Phùng Xá đón một lượng khách quốc tế ổn định, đặc biệt từ khi tuyến du lịch “Khám phá con đường di sản Nam Thăng Long - Hà Nội” khởi động vào tháng 4/2024. Tuyến du lịch khai thác các điểm đến từ Trung tâm Hà Nội đến khu vực nội thành và làng Phùng Xá là điểm dừng chân cuối của chặng hành trình.

Tại đây, du khách có cơ hội được lắng nghe những chia sẻ về quá trình sáng tạo và tình yêu với nghề từ nghệ nhân Phan Thị Thuận. Tại đây, du khách cũng được trải nghiệm các công đoạn trước khi tạo nên một sản phẩm hoàn chỉnh từ khâu thu hoạch sen, kéo tơ đến dệt lụa. Bên cạnh đó, quy trình sản xuất lụa tơ sen độc đáo thu hút sự quan tâm của nhiều người bởi sự tỉ mỉ, tinh tế và giá trị văn hóa được gìn giữ qua từng sợi tơ sen.

Không chỉ đến tham quan, nhiều du khách sẵn sàng chi trả số tiền lớn để sở hữu những sản phẩm lụa tơ sen thủ công này. Do yêu cầu phức tạp và sự kỳ công trong từng công đoạn sản xuất, các sản phẩm lụa tơ sen có mức giá không hề rẻ nhưng vẫn nhận được nhiều đơn đặt hàng trước.

Một chiếc khăn làm từ tơ sen nguyên chất có giá bán trung bình từ 4-7 triệu đồng, thậm chí có những sản phẩm lên tới hàng chục triệu đồng tùy theo độ tinh xảo của hoa văn và kích thước

Chính vì giá thành cao nên hiện nay, lụa tơ sen chủ yếu được sản xuất theo đơn đặt hàng, phục vụ phân khúc khách hàng cao cấp và du khách quốc tế. “Tôi rất vui khi được sở hữu một tác phẩm thủ công của bà. Tôi yêu đất nước và văn hóa Việt Nam. Thật vinh dự khi có được điều này và cảm ơn bà vì đã biến ước mơ và ý tưởng của tôi thành hiện thực” - ông Richard, du khách đến từ Mỹ đặt mua chiếc gối từ lụa tơ sen tại đây chia sẻ.

Nhiều du khách quốc tế bày tỏ sự yêu mến, thích thú đối với sản phẩm lụa tơ sen và tay nghề khéo léo của nghệ nhân Phan Thị Thuận

Ngoài ra, nhiều du khách nước ngoài đã ở lại Phùng Xá để tìm hiểu nghệ thuật dệt tơ sen. Bà Phan Thị Thuận kể lại những kỉ niệm đáng nhớ: “Có một cô người Mỹ từng về ở cùng gia đình tôi ba tháng để học nghề và xem cách dệt lụa. Lại có nữ du khách Nhật Bản ba lần quay lại đây, mong muốn được tôi dạy nghề”.

Sản phẩm lụa tơ sen còn được nhà nước lựa chọn làm quà tặng cho nhiều chính khách. Năm 2019, khăn lụa tơ sen vinh dự được nguyên Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc mang tới Hội nghị Thượng đỉnh G20 năm 2019 để làm quà tặng tại Nhật Bản.

Ngoài ra, tơ sen cũng từng đại diện và mang về vinh quang cho Việt Nam trên đấu trường sắc đẹp quốc tế. Bộ trang phục “Lụa nàng sen” làm từ 10m tơ sen được hoa hậu Huỳnh Thị Thanh Thủy trình diễn trong phần thi trang phục dân tộc tại cuộc thi Hoa hậu quốc tế 2024. Nhà thiết kế trẻ Bùi Công Thiên Bảo đã được nghệ nhân Phan Thị Thuận hỗ trợ và tài trợ tơ sen để tạo nên một chiếc áo dài hoàn chỉnh.

Lụa tơ sen Phùng Xá là minh chứng sống của sự sáng tạo từ truyền thống Việt Nam, là cầu nối văn hóa đặc biệt. Sự đón nhận nồng nhiệt của thị trường quốc tế chính là động lực để làng nghề tiếp tục gìn giữ và phát triển di sản này, mang hồn sen Việt đến với bạn bè năm châu.

Thanh Tâm - Thanh Thanh - Thùy Dương

Tham khảo thêm